Zespół jelita nadwrażliwego jest chorobą przewlekłą, wielu pacjentów osiąga znaczącą poprawę stanu zdrowia lub nawet czasowe, całkowite ustąpienie dolegliwości przy stosowaniu odpowiedniej diety.

IBS (zespół jelita drażliwego) ma trzy postacie.

-objawiająca się biegunkami

-przejawiająca się zaparciami

-naprzemienne występowanie biegunek i zaparć.

W tym przypadku dieta powinna być lekkostrawna, w okresie biegunek powinna być to dieta niskotłuszczowa z ograniczeniem błonnika (szczególnie jego rozpuszczalnej frakcji), natomiast w okresie zaparć dieta z dużą zawartością błonnika. Dieta dobierana jest indywidualnie dla każdego pacjenta i polega przede wszystkim na eliminacji produktów żywnościowych mogących nasilać dolegliwości. Należy bacznie obserwować reakcję organizmu na poszczególne pokarmy i w przypadku występowania dolegliwości, należy je eliminować z diety. Do produktów wzdymających, które mogą nasilać dolegliwości należy: cebula, czosnek, kukurydza, słodycze, ziemniaki, jaja, kapusta gotowana, suche warzywa strączkowe, a niekiedy także wołowina i owoce cytrusowe. U części chorych występuje nietolerancja na cukier mlekowy - laktozę. Należy w tym przypadku wykluczyć takie produkty jak mleko, sery, jogurty i inne mleczne produkty.

W okresie występowania biegunek należy stosować dietę łatwo strawną, niskotłuszczowa, z ograniczeniem błonnika (szczególnie jego nierozpuszczalnej frakcji). Błonnik nierozpuszczalny przyspiesza perystaltykę i działa drażniąco na jelita. Aby zredukować to nie pożądane w okresie biegunek, działanie błonnika należy:

*dobierać w diecie delikatne warzywa bez skórek i pestek: zielona sałata, marchew, pietruszka, seler,ogórek świeży, młode: dynia, szpinak, szparagi, soki warzywne z wszystkich warzyw

*ziemniaki gotowane z wody, puree z chudym mlekiem, gotowane i pieczone w łupinach, po czym obrane

*wybierać delikatne i dojrzałe owoce: arbuzy, ananasy, czereśnie, grejpfruty, melony, śliwki bez skórek, winogrona bez skórek i pestek,banany, brzoskwinie bez skórek, jabłka bez skórek i gniazd nasiennych, morele bez skórek oraz soki z pozostałych owoców stosować warzywa gotowane, rozdrobnione

*owoce spożywać bez skórki i pestek, najlepiej w postaci przecierów lub soków

*stosować oczyszczone produkty zbożowe Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, duszenia bez tłuszczu, pieczenia w folii lub w pergaminie.

Z uwagi na ograniczenie błonnika w diecie, stosuje się wyłącznie pszenne pieczywo (chleb, bułki, sucharki, wafle), drobne kasze (ryż, manna, kaszka kukurydziana, kasza krakowska, płatki owsiane - ze względu na obecność w nich pektyn), drobne makarony.

Z produktów nabiałowych należy wybierać odtłuszczone świeże (jeśli nie ma dolegliwości) i mleko zsiadłe, kefiry i jogurty. Sery twarogowe chude. W przypadku jajek zaleca się jedynie białka, żółtka w ograniczone ilości.

Mięsa chude: cielęcina, wołowina, konina, królik, drób bez skóry, indyk. Wędliny tylko chude szynki i polędwice, bez widocznego tłuszczu.

Ryby chude: dorsz, karmazyn, sandacz, szczupak, lin, karaś, leszcz Z tłuszczów wybieramy masło świeże, surowe w ograniczonych ilościach, śmietanka do 9% w ograniczonych ilościach oraz oleje roślinne: słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek

Z przypraw dopuszczalne są sól, liście laurowe, ziele angielskie, koperek, wanilia, sok z cytryny W diecie należy uwzględnić produkty obniżające perystaltykę jelit: 1. Mąka ziemniaczana ( kisiele ). 2. Żelatyna (galaretki owocowe, mięsne ).

3. Napoje garbnikowe ( mocna gorzka herbata, napar z suszonych czarnych jagód, kakao gorzkie na wodzie, czerwone wino wytrawne ).

4. Warzywa i owoce bogate w błonnik rozpuszczalny - pektyny ( marchew, dynia, jabłko tarte, banany ). Pektyny mają zdolność absorbowania wody, dzięki czemu mają zastosowanie w leczeniu biegunek.

5. Ryż ( kleiki z ryżu, ryż z jabłkami, ryż z warzywami takimi jak marchew, pietruszka, seler )

6. Napoje i dania gorące. 7. Suche pożywienie. Należy również pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów ( 1,5-2 litry na dobę ), aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu. Mogą to być: nie gazowana woda mineralna, słaba gorzka herbata ( jeśli pacjent toleruje ), napar z rumianku, mięty, suszonych czarnych jagód.

W diecie ogranicza się tłuszcze, zwłaszcza zwierzęce (smalec, słonina, boczek), oraz tłuste mięsa (wieprzowina, baranina, kaczka) wędliny, podroby, tłuste sery - żółte, topione, pleśniowe

Z diety należy wykluczyć pokarmy przyspieszające perystaltykę jelit:

1. Produkty wysokoresztkowe - bogate w błonnik nierozpuszczalny ( otręby pszenne, pieczywo razowe, grube kasze, ciemny ryż, surowe warzywa i owoce ze skórką i pestkami )

2. Pokarmy zawierające cukry , które wywołują procesy fermentacyjne w jelitach: *fruktozę - ( występuje w miodzie, słodkich owocach, sokach owocowych, szczególnie w soku jabłkowym ) *laktozę - ( występuje w mleku słodkim; mleko słodkie można częściowo zastąpić jogurtem, jeżeli pacjent toleruje ) *rafinozę i stachiozę - ( występują w warzywach strączkowych i cebulowych ) - *sorbitol, który może wywoływać procesy fermentacyjne w jelitach, występuje on w produktach takich jak : guma do żucia, galaretkowate słodycze, dietetyczne dżemy, czekolady, słodziki sorbitolowe; dużo sorbitolu zawierają też soki jabłkowy, gruszkowy, winogronowy, śliwki suszone, świeże, wiśnie, gruszki.

3.Kwaśne owoce i warzywa ( bogate w kwasy organiczne )

4.Napoje i dania zimne, słone, pikantne.

5. Ostre przyprawy ( pieprz, ostra papryka, chili, ocet, musztarda, curry ).

6.Wody mineralne gazowane i słodkie napoje gazowane

7. Tłuszcze, szczególnie zwierzęce ( smalec, słonina, boczek), tłusta śmietana

8. Napoje alkoholowe, kawa prawdziwa, kakao, czekolada

9. Mięsa przerośnięte tkanką łączną (ścięgna, powięzi, błony). Białko tych mięs wzmaga skurcze jelit. Wskazane jest chude mięso ( drób, chuda wołowina, cielęcina, królik ); chude ryby (dorsz, sandacz, morszczuk, lin, szczupak).

10.Warzywa i owoce wzdymające ( kapusta, kalafiory, groch, fasola, soja, soczewica, pory, cebula, czosnek, gruszki, kalarepa, brukselka ) oraz buraki i paprykę ze względu na działanie rozwalniające.

W okresie zaparć dietę należy wzbogacić w błonnik, czyli ogólnie rzecz ujmując wzbogacić swoją dietę w pokarmy mniej przetworzone z pełnego ziarna oraz w warzywa i owoce, które można spożywać w postaci surowej.

W tej postaci należy wybierać pieczywo razowe, żytnie, chleb z otrębami, pieczywo chrupki, pumpernikiel, żytni sitkowy Spośród kasz wskazana jest kasza gryczana, jęczmienna, płatki owsiane, kiełki pszenne, kasza jaglana (nieprzecierana), ryż brązowy, płatki kukurydziane, musli. Produkty mleczne,sery, jaja, mięso, wędliny, ryby, tłuszcze pozostają bez zmian w diecie (jak w zaleceniach diety w biegunkach, ponieważ te produkty nie zawierają błonnika)

Spośród warzyw i owoców nie ma ograniczeń, możemy spożywać wszystkie w postaci surowej, z skórkami np. w przypadku jabłek, czy śliwek. Warto też w diecie uwzględniać suszone owoce, które są źródłem znacznych ilości błonnika. Bardzo istotne jest wypijanie odpowiednich ilości płynów, 1,5-2 litrów dziennie. Ważny jest nie tylko rodzaj spożywanych produktów, ale także harmonogram posiłków. Powinniśmy jeść często, ale w małych porcjach. Obfite obiady czy kolacje mogą zaostrzyć objawy.

Z pewnością należy zrezygnować w obu postaciach choroby z żywności typu fast-food oraz gotowych potraw dostępnych w sklepach oraz produktów bogatych w glutaminian sodu (kostki rosołowe, gotowe zupki, przyprawy typu wegeta - ważne jest by uważnie studiować etykiety kupowanych produktów)

Warto także uwzględnić w całodziennym planie dnia przynajmniej 30 minut na aktywność fizyczną, wpływa to korzystnie na perystaltykę jelit.