Przyczynę biegunki mogą stanowić zakażenia wirusowe, bakteryjne lub parazytologiczne (wywoływane przez pasożyty). Prowadzić do niej może także zatrucie lub alergia pokarmowa.

Biegunka wiąże się ze zwiększoną częstością wypróżnień (częściej niż trzy razy dziennie) oraz zmianą konsystencji stolca na płynną lub półpłynną. Często towarzyszą jej nudności i wymioty. Wymienione symptomy mogą bardzo szybko doprowadzić do odwodnienia organizmu, w wypadku niemowląt, małych dzieci i ludzi starszych, stanowiącego zagrożenie życia, dlatego należy przyjmować duże ilości płynów i elektrolitów oraz zadbać o leki przeciwbiegunkowe. Wskazane jest także przyjmowanie preparatów wspomagających funkcjonowanie flory bakteryjnej przewodu pokarmowego.

Ostre biegunki mają najczęściej podłoże zakaźne, natomiast biegunki przewlekłe (trwające dłużej niż 1 miesiąc) mogą być objawem towarzyszącym innym chorobom, np. zapaleniu trzustki, owrzodzeniu jelit, zastojowi żółci. Jeśli biegunka trwa dłużej niż 3-4 dni, pojawiła się gorączka, bóle w podbrzuszu, krew, śluz lub ropa w stolcu, należy zgłosić się po poradę do lekarza.

Fitoterapia biegunek u dorosłych

W leczeniu biegunek duże znaczenie mają surowce garbnikowe (surowce, które jako związki czynne zawierają garbniki), po podaniu doustnym działające ściągająco. Garbniki oddziałują z białkami błony śluzowej, tworząc warstwę chroniącą przed toksynami bakteryjnymi, a także zmniejszającą wydzielanie wody i elektrolitów do światła jelita. Wykazują też działanie bakteriostatyczne lub bakteriobójcze.

Do surowców garbnikowych należą: kora dębu, Cortex Quercus, kłącze pięciornika, Rhizoma Tormentillae, kłącze rdestu wężownika, Rhizoma Bistortae, liść jeżyny, Folium Rubi fruticosi, liść maliny, Folium Rubi idaei, ziele bukwicy lekarskiej, Herba Betonicae, ziele rzepiku, Herba Agrimoniae, ziele przywrotnika pospolitego, Herba Alchemillae, ziele bodziszka cuchnącego, Herba Geranii robertiani.

Kora dębu pozyskiwana jest z dwóch gatunków drzew - dębu szypułkowego, Quercus robur oraz bezszypułkowego, Quercus sessilis. Stosuje się ją w leczeniu biegunek o podłożu bakteryjnym lub wirusowym, a także w zatruciach pokarmowych. Zawarte w niej garbniki unieczynniają niektóre toksyny bakteryjne. Jeśli 3-4 dniowa kuracja tym surowcem (napary, postać tabletkowana) nie przynosi efektów, należy skonsultować się z lekarzem. Długotrwałe (dłużej niż 3 tygodnie) przyjmowanie tego surowca może prowadzić do zaburzeń w przyswajaniu witaminy B1, żelaza, magnezu i wapnia, a także innych składników mineralnych.

Kłącze pięciornika stosuje się w postaci wyciągów wodnych i alkoholowych. Wykazuje ono działanie ściągające, przeciwdrobnoustrojowe oraz przeciwzapalne.

Odwary z kłącza rdestu wężownika znajdują zastosowanie w leczeniu biegunek, również tych związanych z infekcją bakteryjną, wywołaną m.in. bakteriami z rodzaju Shigella i Salmonella.

Napary z liści jeżyny wykazują działanie przeciwbiegunkowe, bakterio- i grzybobójcze, a także przeciwzapalne, dodatkowo zawierają witaminę C.

Do surowców o silnym działaniu ściągającym stosowanych w postaci odwarów należy ziele bukwicy, ziele przywrotnika pospolitego, ziele bodziszka cuchnącego oraz ziele rzepiku. Ziele bodziszka odgrywa dużą rolę w leczeniu nieswoistych biegunek pochodzenia wirusowego, natomiast ziele rzepiku dostarcza witamin K, PP, z grupy B oraz związków mineralnych.

Fitoterapia biegunek u dzieci

W leczeniu wspomagającym biegunek u dzieci w wieku szkolnym (powyżej szóstego roku życia) ze względu na brak wywoływanych skutków ubocznych, duże uznanie zyskały surowce śluzowe. Ich działanie opiera się na wiązaniu wody w jelitach i ułatwieniu formowania stolca. Wykorzystuje się nasiona babki jajowatej, Semen Plantaginis ovatae, nasiona babki płesznika, Semen Psyllii oraz nasiona lnu, Semen Lini.

Również surowce garbnikowe nie pozostają tu bez znaczenia. Dzieciom w wieku szkolnym  można podawać odwary z kłącza pięciornika kurzego ziela, natomiast niemowlętom i dzieciom do trzeciego roku życia, suszone owoce borówki czernicy, Fructus Myrttilli - jako smakołyk do żucia lub w postaci odwarów. Korzystnie działają także napary i odwary z liści maliny. Wszystkie wymienione powyżej surowce są dobrze tolerowane.

Znajdują tu także zastosowanie pozbawione łupiny nasiennej i sproszkowane nasiona ceratonii, Semen Ceratoniae, inaczej nazywanej chlebem świętojańskim lub szarańczynem.

Magdalena Zabłocka
Biotechnolog

Piśmiennictwo:

Brinkmann, H., Wibmeyer, K., Gehrmann, B. (2007). Fitoterapia. Wyd. Medpharm

Lamer-Zarawska ,E. (2005). Zioła na dziecięce biegunki. Panacea- Leki ziołowe, 4

Lamer-Zarawska ,E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J. (2007). Fitoterapia i leki roślinne. Wyd. Lek. PZWL