Na wypalenie zawodowe narażony jest przede wszystkim personel medyczny. Jakie są podstawy tego zjawiska i jak wpływa ono na jakość pracy pielęgniarek, lekarzy i psychologów? Czy jest wystarczającym usprawiedliwieniem dla niskiego zaangażowania w wykonywane obowiązki i zaniedbania dobra pacjentów?

Wypalenie zawodowe charakteryzuje się przede wszystkim brakiem satysfakcji z wykonywanej pracy. Najbardziej narażeni na nie są lekarze, pielęgniarki, personel medyczny oraz psycholodzy. Są to te grupy zawodowe, których praca polega na pomocy innym. Zdarza się, że  po pewnym czasie nie przynosi już zadowolenia, pojawia się bezradność i niemożność pełnego zaangażowania w wykonywane obowiązki. Badania opisujące zjawisko wypalenia zawodowego pokazują, że wynika ono głównie z ograniczeń udzielania pomocy innym ludziom, ale także z nieumiejętnego radzenia sobie z obciążeniami, które wpisane są w pracę z pacjentami, np. stres. 

W jakich zawodach występuje najczęściej?

Praca lekarzy i personelu medycznego nasycona jest czynnikami stresogennymi. Zbyt duża liczba pacjentów, nadmiar "pracy papierkowej", niskie wynagrodzenie, nieadekwatność korzyści płynących z wykonywania obowiązków do wymogów, które stawia zawód prowadzi do niezadowolenia i frustracji. Bardzo często praca z chorymi, zwłaszcza chorymi psychicznie, powoduje stres zawodowy, a biorąc pod uwagę brak kompetencji zaradczych może sprzyjać ujawnieniu się zespołu wypalenia zawodowego, który wpływa negatywnie na proces leczenia pacjenta, doprowadza do zobojętnienia wobec jego problemów. Pracownicy oddziałów i poradni psychiatrycznych są grupą tak zwanego wysokiego ryzyka (ze względu na specyfikę pracy), szczególnie narażoną na zespół wypalenia zawodowego. Dotyczy to zwłaszcza pielęgniarek  zatrudnionych na oddziałach psychiatrycznych. Personel takich oddziałów  ma  na co dzień do czynienia z nieprzewidywalnością zachowań leczonych pacjentów, często oznacza to ryzyko popełnienia przez nich samobójstwa. Pracownicy mogą odczuwać także dyskomfort psychiczny związany z leczeniem pacjentów przyjętych wbrew ich woli. Popełnienie samobójstwa przez pacjentów oddziałów psychiatrycznych stanowi zawodowe i osobiste obciążenie dla prowadzących ich lekarzy. Wynika to między innymi z faktu, że samobójstwo w psychiatrii traktuje się jako porażkę zastosowanej terapii, a nie następstwo postępującej choroby. Śmierć pacjenta może  prowadzić do uczucia żalu, winy, złości, utraty nadziei oraz pojawienia się poczucia braku kompetencji zawodowych i w konsekwencji stać się przyczyną wypalenia zawodowego.

Objawy wypalenia zawodowego

Pojawia się zmniejszona motywacja do pracy, brak troski o osoby, na rzecz których się pracuje, dystansowanie się wobec pacjentów i występowanie negatywnych emocji w stosunku do pacjentów, przenoszenie spraw zawodowych na terytorium prywatne, wzrost dystansu do współpracowników, uczucie napięcia, niezadowolenia i frustracji, kłopoty zdrowotne.

Podłoże wypalenia zawodowego

Źródeł wypalenia zawodowego można szukać w trzech obszarach. Są to cechy osobowościowe, stosunek do pracy oraz struktura i organizacja pracy zawodowej. Jeśli chodzi o cech osobowościowe jest to przede wszystkim nieugruntowane poczucie własnej wartości - niepewność i wątpienie we własne możliwości, niska samoocena, trudności z wyrażaniem własnych emocji. Wypalenie zawodowe dotyka także osoby mające określone predyspozycje osobowościowe, takie jak wysokie ambicje, perfekcjonizm, duża potrzeba osiągnięć, skłonność do rywalizacji. Stosunek do pracy może być także źródłem pojawienia się symptomów wypalenia - jest to brak motywacji do pracy, zanik motywacji w trakcie działania, brak poczucia kompetencji, nadmierne zaangażowanie w pracę prowadzące do zatarcia się granic między pracą a życiem osobistym, brak możliwości rozwoju umiejętności i kompetencji. Źródeł wypalenia zawodowego można szukać także w strukturze i organizacji pracy. Dotyczy to przede wszystkim pracy wymagającej dużego zaangażowania osobistego i odpowiedzialności, w której występuje rywalizacja pomiędzy pracownikami, konieczność wzmożonej uwagi, napięcie, duże obciążenie fizyczne i psychiczne, a  w końcu niski status zawodowy i prestiż oraz wynagrodzenie nieadekwatne do włożonego wysiłku.          

Czy możliwe jest  dostrzeżenie wypalenia we własnym życiu zawodowym?

Istotne jest pytanie o to, czy samemu można rozpoznać u siebie objawy zespołu wypalenia. Pomocna może być tu lista tak zwanych objawów ostrzegawczych. Należy zwrócić uwagę na takie aspekty, jak niechęć towarzyszącą wychodzeniu do pracy, ciągłe skargi na odczuwany brak chęci do wykonywania obowiązków zawodowych, poczucie izolacji od świata, odbieranie życia jako ciężkiego, duża liczba negatywnych przeniesień w kontaktach z pacjentami, drażliwość, brak cierpliwości w relacjach z rodziną, częste choroby bez rozpoznawalnych przyczyn. bitcoincasinos.cz Świadomość istnienia zjawiska, jakim jest wypalenie zawodowe, to pierwszy krok na drodze do zmiany.

Jak leczy się wypalenie zawodowe?

Najbardziej radykalnym sposobem - jak podaje literatura - jest całkowite odcięcie się od przewlekłego stresu. Trzeba zrezygnować z tego, co najtrudniejsze, najbardziej frustrujące - wziąć urlop lub dłuższe zwolnienie i w tym czasie wspólnie z psychologiem intensywnie nad sobą pracować - myśleć nad nową formą pracy, szukać tego, co daje zadowolenie, eliminować elementy destrukcyjne.

Elżbieta Wiechowska

Piśmiennictwo:
Sęk H., (2004), "Wypalenie zawodowe", Ios Press PWN
Litzke S. M., (2007), " Stres, mobbing, wypalenie zawodowe", Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne