Czym jest autyzm?
Autyzm to wczesnodziecięce zaburzenie rozwoju, które dotyczy
wielu dziedzin funkcjonowania: rozwoju języka, uwagi, kontaktu z innymi ludźmi,
sposobu spostrzegania otaczającego świata, ruchów dziecka. Diagnozowane jest
zazwyczaj między 1 a 2 rokiem życia.
Według statystyk zaburzenie to dotyka od 2 do 5 dzieci na
1000, przy czym czterokrotnie częściej dotyka ono chłopców niż dziewczynki.
Dotychczas nie znaleziono jednoznacznej odpowiedzi na
pytanie, co jest przyczyną powstawania tego zaburzenia. Autyzm najprawdopodobniej
jest spowodowany więcej niż tylko jednym czynnikiem. Istnieje teoria, że
decydują czynniki biologiczne: głosi ona, że autyzm jest spowodowany uszkodzeniem
układu nerwowego w jego wczesnej fazie kształtowania się (neuroinfekcja, zatrucie metalami ciężkimi) lub dysfunkcjami owego
układu. Przeciwnicy tej teorii wskazują na wpływ czynników środowiskowych.
Według nich przyczyną pojawienia się autystycznych objawów u dzieci jest
otoczenie, a zwłaszcza nieumiejętne postępowanie rodziców wobec potomka.
Wreszcie cześć badaczy łączy działanie obu czynników - biologicznych i
psychologicznych w procesie powstawania autyzmu.
Co charakteryzuje osoby
autystyczne?
U osób oby dotkniętych autyzmem występują trzy grupy objawów:
-
zaburzenia w funkcjonowaniu
społecznym, które objawiają się przede wszystkim nieumiejętnością nawiązania
kontaktu wzrokowego z innymi ludźmi, dystansem fizycznym, lękiem, oporem, a
nawet agresją w odpowiedzi na dotyk (może on sprawiać ból), brakiem uległości,
zaburzeniami w kontaktach z rówieśnikami dziecka (brak wspólnej zabawy),
niezdolnością do naśladowania innych.
-
zaburzenia w komunikacji, zarówno
werbalnej (mowa), jak i niewerbalnej (mimika twarzy, gesty). Zaburzenie wyrażania
i rozumienia emocji powoduje charakterystyczną dla autystyków tzw. ?kamienną
twarz" (brak mimiki w wyniku porażenia nerwów twarzowych w pierwszych
tygodniach życia), niemal zupełny brak spontanicznej gestykulacji, sztywną
postawę ciała i przybieranie nienaturalnych póz (w wyniku dużego napięcia
mięśni). Najczęstszą formą domagania się czegoś jest głośny, monotonny i
długotrwały krzyk. Z kolei do zaburzeń komunikacji
werbalnej można zaliczyć echolalię (mimowolne, automatyczne powtarzanie
zasłyszanych słów i dźwięków), zamienianie zaimków osobowych - brak
umiejętności posługiwania się zaimkiem ?ja", ?moje", częste używanie 3 osoby
liczby pojedynczej (?on", ?jego"), używanie stereotypów językowych (wzorców
wypowiedzi wypowiadanych np. w sytuacjach napięcia), dosłowne rozumienie
wypowiedzi i nie wychodzenie poza znaczenie słów (nie rozumienie żartów
słownych, metafor), powtarzanie pytań zadawanych w pewnym określonym porządku,
długie monologi na ulubione tematy.
-
?sztywność zachowania", która objawia się bezwzględnym
przestrzeganiem rytuałów, niechęcią i protestami wobec jakichkolwiek zamian
otoczenia i rytmu dnia, przywiązaniem do przedmiotów (tzw. talizmany),
manieryzmami ruchowymi (np. wspinaniem się na palce, kręceniem wokół własnej
osi, mrużeniem oczu, przyglądaniem się rozłożonym palcom dłoni), stereotypami
ruchowymi (powtarzaniem pewnych sekwencji ruchów, np. kołysanie się, chodzenie
w kółko) i językowymi (powtarzanie w rytmiczny i monotonny sposób często całych
zdań lub usłyszanych wypowiedzi), zafascynowaniem ruchem wirowym poprzez
kręcenie przedmiotami, którymi tylko jest to możliwe (pokrywki, talerze,
monety), zachowaniami autoagresywnymi, a czasem specyficznymi zainteresowaniami
(kolekcjonerstwo, gromadzenie szczegółowej wiedzy na jakiś konkretny temat).
W zależności od stopnia zaburzenia, u danego dziecka powyższe
objawy mogą w pojawić się w większym lub mniejszym nasileniu, mogą występować
także różne ich kombinacje. Dzieci z autyzmem mogą się całkowicie różnie
zachowywać: jedno, z mniejszym stopniem autyzmu, może okazywać tylko niewielkie
opóźnienie mowy i większe problemy w kontaktach ze środowiskiem, inne może mieć
przeciętnie lub ponadprzeciętnie rozwiniętą mowę, lecz mieć kłopoty z
wyobraźnią lub ze współuczestniczeniem w zabawach z rówieśnikami, jeszcze inne,
z większym stopniem autyzmu, może potrzebować pomocy w codziennych i
najprostszych sprawach, jak np. przejście przez ulicę lub zrobienie zakupów.