Nadciśnienie tętnicze to jedna z najczęściej występujących chorób układu krążenia. Oprócz stosowania leków hipotensyjnych, czyli obniżających ciśnienie krwi, leczenie wspiera się właściwą dietą. Udowodniono, że wprowadzenie zmian w stylu życia i żywieniu może przyczynić się do poprawy efektów leczenia, a nawet uniknięcia choroby. 

Nadciśnienie tętnicze to choroba przewlekła, a jej leczenie jest długotrwałe. Występuje bardzo często, szacuje się, że co trzeci Polak już choruje lub zachoruje w  przyszłości na nadciśnienie. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że zwiększone ciśnienie krwi jest główną przyczyną innych chorób układu krwionośnego, jak np. choroba niedokrwienna serca czy udar mózgu.

Czy to już nadciśnienie?

Jeśli miewasz zawroty lub bóle głowy, krwawienia z nosa, a wysiłek fizyczny stał się dla Ciebie problemem - zmierz ciśnienie krwi. Wyżej wymienione dolegliwości często są objawami nadciśnienia tętniczego i warto zwrócić na nie uwagę.

Optymalnie ciśnienie krwi oscyluje wokół wartości 120/80 mmHg. Kiedy ciśnienie waha się od 120/80 do 139/89 niezbędna jest jego regularna kontrola i wprowadzenie zmian w diecie i stylu życia. Ciśnienie tętnicze w tych granicach wskazuje na pewną tendencję, stan przed nadciśnieniem. Samego nadciśnienia i związanego z nim leczenia można jeszcze uniknąć.
Jeśli wyniki prawidłowo przeprowadzonego pomiaru ciśnienia wskazują wartości powyżej 140/90 mmHg, można mówić o nadciśnieniu. W takiej sytuacji niezbędny jest kontakt z lekarzem i podjęcie leczenia.

Co  oprócz leków?

Leczenie nadciśnienia tętniczego możemy podzielić na farmakologiczne i niefarmakologiczne. Leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie leków hipotensyjnych, czyli obniżających ciśnienie krwi. Lekarz dobiera odpowiedni preparat, biorąc pod uwagę wiele czynników, jak choćby współistniejące schorzenia.

Leczenie niefarmakologiczne to nic innego, jak zmiana stylu życia. Udowodniono, że u chorych z nadwagą redukcja masy ciała już o 5 kg pozwala na obniżenie ciśnienia, natomiast utrata 10 kg masy ciała powoduje spadek wartości ciśnienia skurczowego o 5 ? 20 mmHg, a rozkurczowego o ok. 10 mmHg. 
Obniżeniu ciśnienia krwi sprzyja także rezygnacja z alkoholu oraz tytoniu w każdej postaci (papierosy, fajka, cygara).
Skutecznym narzędziem w walce ze zbyt wysokim ciśnieniem jest także umiarkowany wysiłek fizyczny. Aktywność fizyczna nie tylko pozwala zapobiec nadciśnieniu, ale także uregulować wartości ciśnienia, kiedy choroba już wystąpiła. Typ wysiłku należy dobrać indywidualnie, tak by każdy mógł wybrać ćwiczenia, które mu najbardziej odpowiadają. Należy jednak unikać sportów siłowych, ćwiczeń wykonywanych w pochyleniu oraz sportów związanych z rywalizacją i emocjonalnym zaangażowaniem ? mogą spowodować gwałtowny wzrost ciśnienia zamiast jego spadku.
Specjaliści podkreślają także znaczenie stresu w powstawaniu nadciśnienia tętniczego. Wzrost ciśnienia krwi w stresującej sytuacji jest naturalny, jeśli jednak stres jest długotrwały, ten mechanizm może okazać się niebezpieczny. Nie zawsze mamy wpływ na nasze otoczenie, nie każdej stresującej sytuacji da się uniknąć. Można jednak ograniczyć szkodliwy wpływa stresu na organizm ? pamiętając o wypoczynku, zdrowym śnie, stosując techniki relaksacyjne.
Niezwykle istotnym czynnikiem zarówno w terapii choroby nadciśnieniowej, jak i w jej zapobieganiu, jest właściwa dieta.

Dieta osób z nadciśnieniem tętniczym
Prawidłowe żywienie determinuje w pewnym stopniu stan zdrowia każdego człowieka. Dla osób chorych ma jednak szczególne znaczenie, bowiem często odpowiednia dieta jest wsparciem, uzupełnieniem leczenia.
Wykazano, że właściwe odżywianie osób z nadciśnieniem pozwala stosować mniejsze dawki leków hipotensyjnych.
W żywieniu osób z nadciśnieniem tętniczym należy zwrócić uwagę na:

ZMNIEJSZENIE SPOŻYCIA SODU

Sód do składnik, który ma bezpośredni wpływ na wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Większość osób jako źródło sodu wskazuje sól kuchenną, co jest prawdą, jednak sód występuje także w wielu innych produktach żywnościowych. Głównym źródłem sodu w naszej diecie jest żywność przetworzona, do której dodano sól w procesie produkcji. Należy dążyć do tego, by osoba z nadciśnieniem tętniczym spożywała mniej niż 5 g soli każdego dnia ? dla zobrazowania: na łyżeczce od herbaty mieści się ok. 6,5 g soli. Zmniejszenie spożycia sodu nie może ograniczyć się jedynie do rezygnacji z dosalania potraw. Niezbędne jest także wybieranie żywności jak najmniej przetworzonej.

Ograniczenie spożycia sodu można osiągnąć poprzez:

• rezygnację z dosalania potraw,
• dodawanie do potraw łagodnych przypraw, np. czosnek, bazylia, estragon, koperek, nać pietruszki (niektóre z nich mają działanie hipotensyjne),
• korzystanie z produktów o obniżonej zawartości sodu (np. wody mineralne niskosodowe),
• ograniczenie spożycia produktów przetworzonych (jak np. wędliny, sery, wędzone mięso, produkty marynowane, kiszone, konserwowane, potrawy typu fast food),
• wyeliminowanie z diety słonych przekąsek (np. słone paluszki, chipsy, krakersy, chrupki, orzeszki solone).

ZMNIEJSZENIE SPOŻYCIA TŁUSZCZU
Należy ograniczać spożycie tłuszczów zwierzęcych. Mięso czerwone najlepiej zastąpić drobiem (bez skóry), który zawiera mniej tłuszczów nasyconych wyrządzających największą szkodę naszym naczyniom krwionośnym. Niezwykle ważne jest także spożywanie przynajmniej dwa razy w tygodniu ryb morskich. Są one bowiem źródłem bardzo korzystnych kwasów tłuszczowych omega ? 3, które mają działanie przeciwzapalne i zmniejszające krzepliwości krwi. Dzięki temu chronią ściany naczyń krwionośnych i nie powinno się o nich zapominać, zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu chorób układu krążenia.

Mniejsze spożycie tłuszczu można uzyskać poprzez:

• rezygnację ze smażenia na rzecz innych sposobów przygotowywania posiłków, jak np. gotowanie, gotowanie na parze, duszenie, pieczenie,
• spożywanie mięsa czerwonego (wołowiny, wieprzowiny) nie częściej niż kilka razy w miesiącu, zastępując je drobiem (bez skóry),
• spożywanie ryb morskich przynajmniej dwa razy w tygodniu (ryby nie powinniśmy smażyć, ale np. upiec je w folii),
• wybieranie niskotłuszczowych produktów mlecznych,
• spożywanie olejów na surowo, np. do sałatek lub surówek.

ZWIĘKSZENIE ILOŚCI ŚWIEŻYCH WARZYW I OWOCÓW W DIECIE
Osobom z nadciśnieniem tętniczym zaleca się zwiększenie spożycia warzyw i owoców głównie ze względu na to, że dostarczają one potasu i magnezu ? składników mineralnych powodujących obniżenie ciśnienia. Magnez rozszerza naczynia krwionośne i w ten sposób wpływa na ciśnienie, a mechanizm działania potasu nie został do końca poznany. Warzywa i owoce są nie tylko źródłem witamin i składników mineralnych, ale także antyoksydantów. Udowodniono, że wysokie spożycie warzyw i owoców ma pozytywny wpływ nie tylko na nasz układ krwionośny, ale także wiąże się z rzadszym występowaniem chorób nowotworowych.
Powinno się spożywać przynajmniej pięć porcji warzyw dziennie, a najlepiej jadać je do każdego posiłku. Owoce dostarczają więcej kalorii niż warzywa, należy więc jadać ich nieco mniej.

ZWIĘKSZENIE SPOŻYCIA PRODUKTÓW MLECZNYCH
Produkty mleczne należą do głównych źródeł wapnia w naszej codziennej diecie. Zaobserwowano, że u osób, których dieta dostarczała odpowiednich ilości wapnia, wartości ciśnienia są niższe niż u tych, którzy wapnia spożywali zbyt mało.

OGRANICZENIE NAPOJÓW PODNOSZĄCYCH CIŚNIENIE
Napoje zawierające kofeinę, takie jak kawa i herbata, podnoszą ciśnienie krwi. Jeśli spożywane są rzadko wzrost ciśnienia będzie krótkotrwały, ale znaczny. Organizm osób regularnie pijących napoje z kofeiną zwykle po pewnym czasie przyzwyczaja się do działania tej substancji, nie obserwuje się więc nagłych wzrostów ciśnienia po jej spożyciu. Nie ma więc potrzeby całkowitej rezygnacji z kawy i herbaty, ważne by nie przekraczać dawki 200 mg kofeiny dziennie (200 mg kofeiny = dwie filiżanki kawy lub trzy filiżanki herbaty).

Anna Szczygłowska

Dietetyk

Piśmiennictwo

• Nadciśnienie tętnicze ? porady lekarzy i dietetyków, Jarosz M., Respondek W.
• Dietetyka ? żywienie zdrowego i chorego człowieka, Ciborowska H., Rudnicka A.