Pod tą nazwą kryje się kilka odmian tego złośliwego nowotworu skóry. Różnią się one tempem rozwoju i rozpowszechnieniem w poszczególnych grupach wiekowych.

Czerniak złośliwy jest to jeden z najbardziej złośliwych nowotworów skóry. Powstaje w skórze niezmienionej lub w obrębie znamion barwnikowych.

Czynniki ryzyka

Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby zwiększają:

? czerniak w rodzinie,
? wrodzone znamiona,
? bardzo duża liczba znamion barwnikowych (>50),
? jasna karnacja,
? przewlekła ekspozycja na światło słoneczne.

Typy czerniaka

Rozróżnia się 4 typy czerniaka w zależności od zmian, z jakich powstają oraz sposobu szerzenia się nowotworu.
1. Czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej (plamy barwy jasno- lub ciemnobrunatnej zajmującej najczęściej tułów) występuje w 5-10% przypadków. Cechuje się wieloletnim przebiegiem, jest częstszy u osób w starszym wieku. Zmiany prawie zawsze umiejscowione są na twarzy lub w innych okolicach odsłoniętych. Pierwszym objawem zezłośliwienia jest powstanie wyczuwalnych guzków. Jest to stosunkowo łagodna odmiana czerniaka.
2. Czerniak szerzący się powierzchownie jest najczęstszą odmianą, występującą u 60-70% pacjentów. Wywodzi się często ze znamion barwnikowych. Występuje się średnim wieku. Cechą charakterystyczną jest nierównomiernie przebarwiona plama z nieregularnymi, drobnymi guzkami. Zajmuje okolice odsłonięte, u kobiet ? kończyny dolne, i osłonięte ? tułów u mężczyzn. Rozwój jest powolny ? wielomiesięczny lub kilkuletni. Początek rozwoju czerniaka na podłożu znamienia cechuje się powiększeniem i zmianą zabarwienia znamienia z pojawieniem się czerwonej obwódki zapalnej.
3. Najcięższą odmianą czerniaka, która występuje w 10-30% przypadków jest czerniak guzkowy. Wywodzi się ze znamion barwnikowych, ale może także powstać na zdrowej skórze. Jest to guzek przebarwiony, szybko powiększający się i ulegający wrzodzeniu. Najczęściej umiejscawia się na głowie, plecach i karku. Częściej występuje u mężczyzn niż kobiet. Przebieg jest zwykle szybki od kilku miesięcy do 1 roku.
4. Ostatnią odmianą są czerniaki umiejscowione na kończynach. Występują w ok. 5%, najczęściej u ludzi starszych i wywodzą się z plam soczewicowatych. Zajmują głównie okolice około- i podpaznokciowe stóp i dłoni. Plamy ulegają rozpadowi niszcząc płytkę paznokciową. Rozwijają się powoli (1-3 lata).
Przerzuty w czerniaku powstają drogą naczyń chłonnych lub krwionośnych. Częste są przerzuty do skóry, węzłów chłonnych, płuc, wątroby, mózgu i kości. Najgorzej rokują zmiany umiejscowione na tułowiu.

Leczenie nowotworu

Czerniaka usuwa się chirurgicznie z marginesem tkanki zdrowej. Istnieją próby ze szczepionkami i terapią genową. Żadna z tych eksperymentalnych terapii nie została jeszcze wprowadzona do lecznictwa.